Natuurlijk kan ik heel kort zijn over de vrije wil, maar dan missen we de waaromvraag. Juist door de waaromvraag is het mogelijk om de vrije wil te verklaren. Ik ken één bijbelvertaling waar gezegd wordt dat toen God de mens boetseerde Hij intelligente in de neusgaten van Adam blies. Intelligente betekent dat je zelfstandig kunt nadenken, dat zelfstandig nadenken impliceert dat er ook een vrije wil is.

Ik geloof, jij mag anders geloven omdat je een vrije wil hebt, dat het leven met speelgoed (marionetten) nooit bevredigend kan wezen, misschien wel een poosje, maar niet voor altijd. Toch zijn er gelovigen die geloven dat God mensen heeft voorgeprogrammeerd. Ze beweren zelfs dat God Satan, Judas Iskariot, Hitler en Stalin heeft voorgeprogrammeerd. Iets van tevoren weten is niet hetzelfde als iets voorprogrammeren.

Binnen het protestantisme is er geen specifieke stroming die de vrije wil volledig ontkent, maar er zijn wel opvattingen die de vrije wil beperken of in een ander licht plaatsen. De nadruk op de soevereiniteit van God, zoals in het calvinisme, kan leiden tot een beperkter beeld van de menselijke vrije wil, waarbij God een grote rol speelt in zowel redding als verwerping. 

Calvinisme:

Deze stroming, sterk beïnvloed door Johannes Calvijn, benadrukt de almacht en soevereiniteit van God. Volgens het calvinisme heeft God de mens geschapen en zijn lot, inclusief redding of verwerping, voorbestemd (predestinatie). Hoewel calvinisten vaak niet zeggen dat de mens helemaal geen vrije wil heeft, wordt de menselijke wil als beperkt gezien door zonde en de wil van God. 

Lutheranisme:

Hoewel Luther de predestinatie leerde, benadrukte hij ook het belang van de gelovige om de genade van God te ontvangen. In zijn latere werk relativeerde Luther het belang van de leer van predestinatie en legde de nadruk op de noodzaak van geloof en bekering. 

Hypercalvinisme:

Deze meer extreme vorm van calvinisme gelooft dat God alles, inclusief de kleinste details, van tevoren heeft vastgesteld, wat leidt tot een gevoel van fatalisme en een beperkte rol voor de menselijke wil. 

Modernere visies:

Binnen het protestantisme zijn er ook meer hedendaagse opvattingen die de vrije wil meer ruimte geven en meer nadruk leggen op de verantwoordelijkheid van de mens. 

Belangrijk om te weten:

De discussie over de vrije wil is complex en heeft geleid tot verschillende interpretaties binnen het protestantisme.

Er is geen enkele protestantse stroming die de vrije wil volledig ontkent, maar de mate waarin de vrije wil wordt benadrukt of beperkt, verschilt per stroming en theoloog. 

Er zijn binnen het universalisme geen religies die steevast ontkennen dat mensen een vrije wil hebben. De verhouding tussen vrije wil en determinisme is echter een complex filosofisch vraagstuk, en verschillende religieuze stromingen hebben hier verschillende opvattingen over.

Het debat over vrije wil en determinisme:

Vrije wil:

De overtuiging dat mensen keuzes kunnen maken en verantwoordelijk zijn voor hun daden.

Determinisme:

De overtuiging dat alle gebeurtenissen, inclusief menselijke handelingen, vastliggen door oorzaak en gevolg.

Verschillende standpunten in het universalisme:

Compatibilisme:

Sommige universalistische denkers geloven dat vrije wil en determinisme compatibel zijn. Dit betekent dat, ondanks dat er een zekere mate van determinisme is, mensen toch een vrije wil hebben om keuzes te maken. 

Incompatibilisme:

Anderen, zoals sommige aanhangers van het lutheranisme, stellen dat vrije wil en determinisme onverenigbaar zijn. Zij kunnen tot de conclusie komen dat de mens geen vrije wil heeft in de zin dat alle keuzes uiteindelijk door God worden bepaald. 

Universalistische stromingen:

Het is belangrijk om te benadrukken dat het universalisme, als een brede term, geen eenduidige leer kent. Binnen het universalisme bestaan er verschillende stromingen, en hun opvattingen over de vrije wil variëren. Zo kan men binnen het universalisme stromingen tegenkomen die het belang van individuele verantwoordelijkheid benadrukken en dus een vorm van vrije wil aannemen, terwijl andere stromingen meer de nadruk leggen op de alomvattende kracht van God en een meer deterministisch perspectief aanhangen. 

Concluderend:

Er is geen specifieke universalistische religie die steevast ontkent dat mensen een vrije wil hebben. Het debat over vrije wil en determinisme is een complex filosofisch vraagstuk, en binnen het universalisme zijn er verschillende opvattingen hierover te vinden. 

Binnen het katholicisme is er geen specifieke stroming die het bestaan van vrije wil ontkent. De katholieke leer, zoals verwoord in de Catechismus van de Katholieke Kerk, stelt dat mensen een vrije wil hebben, geschonken door God, en dat dit een essentieel onderdeel is van hun mens-zijn. 

Hoewel er binnen het christendom verschillende opvattingen bestaan over de mate waarin de vrije wil door de erfzonde is aangetast, wordt de vrije wil als zodanig niet ontkend door de katholieke kerk. 

Samengevat:

• Katholieke leer: Gelooft in de vrije wil van de mens.
• Geen ontkenning: Geen enkele katholieke stroming ontkent de vrije wil.
• Verschillen: Er zijn wel verschillen in de interpretatie van de invloed van de erfzonde op de vrije wil.

In het orthodox-katholieke gedachtegoed speelt de vrije wil een belangrijke rol, maar wordt deze vaak in verband gebracht met Gods genade. De orthodoxe leer erkent dat mensen een vrije wil hebben, maar benadrukt ook dat de mens van nature geneigd is tot het kwade en daarom Gods genade nodig heeft om tot het goede te kunnen komen. Het is een dynamische wisselwerking tussen menselijke inspanning en Gods genade die leidt tot verlossing of verlichting. 

Vrije wil:

De orthodoxe leer stelt dat mensen een vrije wil hebben, wat betekent dat ze in staat zijn om keuzes te maken, zowel goede als slechte.

Goddelijke genade:

Tegelijkertijd wordt benadrukt dat de mens van nature zondig is en daarom niet uit zichzelf tot het goede kan komen. Gods genade is essentieel om de mens te helpen en te leiden.

Synergie:

De orthodoxie ziet het als een synergie, een samenspel, tussen de vrije wil van de mens en de genade van God. De mens moet openstaan voor Gods genade en zijn vrije wil gebruiken om hierop te reageren.

Geen voorbestemming:

Hoewel God alles weet, wordt het orthodoxe denken niet als strikte voorbestemming gezien. Het benadrukt de verantwoordelijkheid van de mens in zijn eigen keuzes.

Gods kennis vs. menselijke verantwoordelijkheid:

De orthodoxe kerk gelooft dat Gods kennis van alle dingen niet betekent dat Hij alle gebeurtenissen dicteert. De mens heeft nog steeds de verantwoordelijkheid voor zijn daden. 

In essentie gelooft de orthodoxe kerk dus dat de mens een vrije wil heeft, maar dat deze in verbinding staat met Gods genade om het goede te kunnen doen en tot God te naderen. 

De Anglicaanse Kerk heeft een interessante positie ten opzichte van de vrije wil, die voortkomt uit haar historische ontwikkeling als een brug tussen het katholicisme en het protestantisme. In essentie heeft de Anglicaanse Kerk elementen van beide stromingen overgenomen, inclusief hun opvattingen over de vrije wil. 

De Anglicaanse Kerk en de vrije wil:

Invloed van het katholicisme:

De Anglicaanse Kerk behield een zekere mate van nadruk op de vrije wil, vergelijkbaar met het katholicisme. Dit komt tot uiting in de sacramenten, de leer over genade en de rol van de mens in het verlossingsproces. 

Invloed van het protestantisme:

Tegelijkertijd heeft de Anglicaanse Kerk ook invloed ondergaan van het protestantisme, met name de nadruk op de rechtvaardiging door het geloof en de zondeval, die de menselijke wil als 'slaaf van de zonde' beschouwt. 

Balans tussen genade en vrije wil:

De Anglicaanse Kerk probeert een evenwicht te vinden tussen de rol van Gods genade en de vrije wil van de mens in het reddingsproces. De leerstellingen van de Anglicaanse Kerk benadrukken de noodzaak van zowel Gods genade als de menselijke respons hierop. 

Verschillende opvattingen:

Binnen de Anglicaanse Kerk zijn er verschillende opvattingen over de vrije wil. Sommige anglicanen neigen meer naar een katholieke benadering, terwijl anderen meer protestants georiënteerd zijn. Er is een grote diversiteit aan interpretaties en theologische stromingen binnen de Anglicaanse Kerk. 

Verhouding tot homoseksualiteit:

Een belangrijk debat binnen de Anglicaanse Kerk is de verhouding tot homoseksualiteit. Sommige anglicanen, zoals Rowan Williams, benadrukken de noodzaak om homoseksuelen te accepteren en hun mensenrechten te verdedigen, terwijl anderen vasthouden aan traditionele opvattingen over seksualiteit en huwelijk. 

Kortom, de Anglicaanse Kerk heeft een complexe positie ten opzichte van de vrije wil. Ze heeft zowel katholieke als protestantse invloeden, en er zijn verschillende opvattingen over dit onderwerp binnen de kerk. 

God is de Schepper van alles. Zijn schepping was volmaakt en is juist aangetast door de vrije wil. Door deze zin kan men zich afvragen of de schepping dus wel volmaakt was. Een juiste opmerking zou ook kunnen zijn: Het scheppingsverhaal is pas ten einde als iedereen uit vrije wil kiest voor de onbegrensde liefde.

Pas als de mens uit vrije wil zich ondergeschikt wil maken aan de onbegrensde liefde van God en de naaste lief heeft als zichzelf, dan is er sprake van een volmaakte schepping.

Dit wordt nog verder uitgewerkt.